Πως ο espresso κατέκτησε όλη την Ευρωπαϊκή Ήπειρο;
O καφές που ενώνει όλους τους καφελάτρες του κόσμου!
Παραγγέλλοντας «έναν καφέ», οι πιο πολλοί σκεφτόμαστε έναν espresso, αφού αυτός είναι άλλωστε ο πιο δημοφιλής καφές, όχι μόνο στην χώρα μας, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πως ωστόσο, ο espresso κατέκτησε τους καφελάτρες όλου του κόσμου, παραγκωνίζοντας διαφορετικές κουλτούρες καφέ που ήταν μέχρι τότε κυρίαρχες;
Η πορεία του espresso στο να γίνει ο αγαπημένος καφές όλης της Ευρώπης συνοψίζει, κατά κάποιον τρόπο, όλη την ευρωπαϊκή πορεία μετά τον πόλεμο και είναι δεμένος με την κοινωνική, εμπορική αλλά και τεχνολογική εξέλιξη.
Από τον αραβικό καφέ, στον καφέ του σήμερα
Μέχρι τα μέσα το 19ου αιώνα, ο καφές σε ολόκληρη την Ευρώπη παρασκευαζόταν με μεθόδους που θύμιζαν την αντίστοιχη μέθοδο του ελληνικού καφέ, κάτι που αποτελούσε κληρονομιά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, χωρίς ωστόσο να περιορίζεται αποκλειστικά στα εδάφη της. Από την Ιταλία και την Γαλλία μέχρι τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ο μόνος τρόπος να ετοιμάσει κανείς τον καφέ του ήταν να βράσει τους πολύ αλεσμένους κόκκους σε μπρίκι, είτε σούρωνε το αποτέλεσμα είτε όχι.
Στα μέσα του 19ου αιώνα ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες για διαφορετικές παρασκευές, αρχικά την Γαλλία, όπου ξεκίνησε η drip μέθοδος, η οποία απέκτησε πολλούς οπαδούς στα ευρωπαϊκά εδάφη. Την ίδια εποχή, ο καφές γίνεται από εξωτικό, «αποικιακό» προϊόν, ένα καθαρά βιομηχανικά παραγόμενο αγαθό – οι παλαιότερες μάρκες καφέ χρονολογούνται ήδη από εκείνη την εποχή. Το καβούρδισμα, η άλεση και το blending τυποποιούνται περισσότερο και οι πρώτες μάρκες καφέ είναι γεγονός.
Τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα συντελείται πραγματική επανάσταση στον χώρο του καφέ, αφού τα φίλτρα καφέ εφευρίσκονται στην Γερμανία, ενώ λίγο αργότερα εμφανίζονται τα «μπρίκια» espresso στην Ιταλία αλλά και οι French Presses σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε κάνει την εμφάνισή του και ο στιγμιαίος καφές, αλλά και οι μηχανές espresso έφτασαν σε μορφή που δεν απείχε πάρα πολύ, σε ό,τι αφορούσε τις βασικές τους λειτουργίες, από την σημερινή.
Κάθε χώρα και μια διαφορετική κουλτούρα καφέ
Οι αλλαγές αυτές συντέλεσαν καθοριστικά σε μια σειρά γεγονότων που άλλαξαν την πορεία του καφέ σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αρχικά, έδωσαν το έναυσμα για την δημιουργία εταιρειών – κολοσσών, με παράλληλη μείωση των παλιών, μικρών καφεκοπτείων, τουλάχιστον στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Παράλληλα όμως, έβαλαν τα θεμέλια για την δημιουργία ξεχωριστών κουλτουρών καφέ ανά χώρα.
Αν μέχρι το μεσοπόλεμο, η «κουλτούρα καφέ» αφορούσε κατά κύριο λόγο την κοινωνική διάσταση του καφέ, από αυτό το σημείο και μετά αρχίζει να αφορά και το ίδιο το ρόφημα. Καφές στην Ιταλία σημαίνει espresso, στην Ελβετία καφές με γάλα, στην Νορβηγία καφέ φίλτρου και στην Αγγλία (μέχρι ένα σημείο) στιγμιαίος καφές. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι ο καφές αρχίζει να αποκτά πλέον «εθνικά χαρακτηριστικά» - αρκεί να θυμηθούμε τι συνέβαινε στην Ελλάδα με τον φραπέ και τον ελληνικό καφέ, μέχρι τα μέσα των 90ies.
H επέλαση του espresso
Το σημερινό τοπίο, στο οποίο ο espresso είναι πιθανότατα ο καφές με την μεγαλύτερη διάδοση σε ολόκληρη την Ευρώπη, παραγκωνίζοντας κάθε άλλον «εθνικό» καφέ, οφείλεται κατά κύριο λόγω στον κλάδο HoReCa ο οποίος με τη σειρά του επηρέασε καταλυτικά τα γούστα μας στον καφέ.
Ο ίδιος ο espresso είναι ένα καφές που οφείλει την ίδια του την ύπαρξη στον κλάδο HoReCa. Η ανάπτυξη μηχανών που εκχυλίζουν τον καφέ υπό πίεση έγινε αρχικά για λόγους ταχύτητας, με στόχο την αύξηση των εξυπηρετούμενων πελατών στα Ιταλικά espresso bars, μειώνοντας τον χρόνο εκχύλισης σε μερικά δευτερόλεπτα.
Η δημιουργία μεγάλων brand καφέ, ενώ στην αρχή ευνόησε τα ροφήματα με «εθνικά» χαρακκτηριστικά, εν συνεχεία τα υπονόμευσε. Ειδικά σε ό,τι αφορά την εστίαση, ο espresso ήταν – και είναι – ιδανική λύση, αφού σερβίρεται γρήγορα, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για πολλά διαφορετικά ροφήματα, ενώ με την κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού, μπορεί να έχει σταθερή ποιότητα, κάτι αρκετά σημαντικό για κατάστημα εστίασης. Παράλληλα όμως, απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό, ο οποίος αρχικά αποτέλεσε τον τρόπο με τον οποίο διείσδυσαν οι εταιρείες στον κλάδο της εστίασης.
Παράλληλα, η άνοδος των ταξιδίων, η παγκοσμιοποίηση, ακόμα και το πρώιμο Internet (με λίγα λόγια, η δημιουργία ενός πιο «συνδεδεμένου» κόσμου) ευνόησαν την ταχύτατη διάδοση του espresso. Όπως είναι φυσικό, κάθε χώρα που υιοθέτησε τον Ιταλικό καφέ, δεν παρέλειψε να τον προσαρμόσει στα δικά της δεδομένα, παραλλάσσοντας τον και δημιουργώντας νέες εκδοχές του, όπως έκανε για παράδειγμα η Ελλάδα με τον Freddo Espresso. Οι νέες κουλτούρες του καφέ που δημιουργήθηκαν διατήρησαν ως ένα βαθμό τα χαρακτηριστικά τους, ιδωμένα ωστόσο μέσα από διαφορετικό πρίσμα: αυτό του espresso.
Φυσικά, όλα αυτά ίσως έχουν λίγη σημασία μπροστά σε ένα φλιτζάνι λαχταριστό, αχνιστό espresso!
