Οι περιπέτειες του καφέ στον δρόμο του προς την Ευρώπη
Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί την καθημερινότητά του χωρίς καφέ, όμως πριν κατακτήσει τους ουρανίσκους των Ευρωπαίων, ο καφές διάνυσε μια αξιοσημείωτη διαδρομή, που συνδέθηκε με την ιστορία της Γηραιάς Ηπείρου.
Μπορεί ο καφές να είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας όλων των Ευρωπαίων, με την Ιταλία να παραμένει η γενέτειρα και η παγκόσμια μητρόπολη του espresso, όμως η διάδοση του καφέ στην Γηραιά Ήπειρο ήταν μια αργή, όσο και περιπετειώδης διαδικασία, που πέρασε μέσα από πολέμους, πολιορκίες, σκλαβοπάζαρα αλλά και εμπορικούς δρόμους. Ακολουθώντας τη διαδρομή του καφέ μέχρι τα φλιτζάνια των Ευρωπαίων, ακολουθούμε ένα σημαντικό κομμάτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας.
Αν και το φυτό του καφέ είναι ενδημικό της Αιθιοπίας, ο καφές σας ρόφημα γεννήθηκε στην απέναντι όχθη της Ερυθράς θάλασσας, στην Αραβική χερσόνησο, και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της σημερινής Υεμένης. Σιγά σιγά, ο καφές θα διαδοθεί σε όλο τον αραβικό – και γενικότερα, μουσουλμανικό – κόσμο, ενώ η εξάπλωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας θα βοηθήσει στην εξάπλωση του καφέ από την Συρία και την Αίγυπτο ως την Κωνσταντινούπολη και τα Βαλκάνια. Μέχρι τον 15ο αιώνα, ωστόσο, ο καφές παραμένει αραβική υπόθεση.
Όσο και αν φαίνεται περίεργο, η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που δοκιμάζει καφέ είναι η Μάλτα. Έδρα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, το μικρό νησιωτικό κράτος έρχεται σε επαφή με το νέο ρόφημα όταν οι Οθωμανοί αιχμάλωτοι των Ιωαννιτών παρασκευάζουν καφέ με τους κόκκους που έχουν στην κατοχή τους. Σύντομα το νέο ποτό γίνεται το αγαπημένο της υψηλής κοινωνίας της Μάλτας, ενώ την ίδια εποχή ευρωπαίοι περιηγητές αναφέρουν στα βιβλία τους τον καφέ, όπως ο Leonhard Rauwolf, από την Γερμανία, που τον δοκιμάζει στο Χαλέπι της Συρίας, το 1573.
Ωστόσο, ο καφές στην Ευρώπη βρήκε και διαύλους πιο ειρηνικούς από πολέμους και σκλαβοπάζαρα, προκειμένου να κατακτήσει τα φλιτζάνια των Ευρωπαίων. Οι στενοί εμπορικοί δεσμοί που αναπτύχθηκαν ανάμεσα στη Βενετία και τον Αραβικό κόσμο θα αποτελέσουν το έναυσμα για την εισαγωγή του καφέ σε ευρωπαϊκό έδαφος. Οι Βενετοί έμποροι εισάγουν, μαζί με άλλα αγαθά από την Ανατολή, τον καφέ, και τον πωλούν στην Ενετική αριστοκρατία σε υψηλές τιμές, ανοίγοντας το δρόμο για την διάδοση του στην ηπειρωτική Ευρώπη. Το πρώτο καφενείο σε Ευρωπαϊκό έδαφος, αν εξαιρέσει κανείς τα ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη Μάλτα, θα ανοίξει στη Βενετία το 1645. Οι Ιταλοί αγκαλιάζουν το νέο ρόφημα, όμως η καθολική εκκλησία έχει αντιρρήσεις για το «ρόφημα του Σατανά», όπως το ονομάζει. Ευτυχώς, ο Πάπας Κλημέντιος ο 8ος δοκιμάζει τον καφέ, μαγεύεται από τη γεύση του και αποφασίζει να μην τον χαρίσει στον Διάβολο, βαφτίζοντας τον με κάθε επισημότητα «χριστιανικό ρόφημα» σε σχετική τελετή.
Η περιπετειώδης διαδρομή του καφέ φυσικά δε σταματά στο εμπορικό δαιμόνιο των Βενετών. Το 1683, οι δυνάμεις των Οθωμανών πολιορκούν τη Βιέννη, όμως ηττώνται και τρέπονται σε φυγή. Ανάμεσα στα λάφυρα που αφήνουν οι πανικόβλητοι υποχωρούντες Οθωμανοί, είναι και αρκετά τσουβάλια με καβουρδισμένους κόκκους καφέ, τα οποία δίνονται σε έναν πολωνό στρατηγό, ως αμοιβή για της υπηρεσίες του στην υπεράσπιση της πόλης. Ήταν αυτά τα σακιά που λειτούργησαν ως «μαγιά» για το πρώτο καφενείο της Αυστρίας, στο οποίο μάλιστα σερβίρεται για πρώτη φορά καφές με ζάχαρη και γάλα, καθώς ο σκέτος καφές παραήταν πικρός για τους απαιτητικούς Βιεννέζους.
Σιγά σιγά, ο καφές θα διαδοθεί και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, με ταχύτατους ρυθμούς. Αν και το πρώτο καφενείο στο Λονδίνο άνοιξε το 1654, μέσα σε 50 χρόνια η πόλη απέκτησε πάνω από 3000 πολυτελή αλλά και λαϊκά καφενεία, ενώ το ίδιο συνέβη και σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, ενώ η διάδοση του στην Ολλανδία αποτέλεσε και την αφορμή για τη διάδοση της καλλιέργειας του καφεόδεντρου για πρώτη φορά εκτός Αιθιοπίας και Αραβίας, αφού οι Ολλανδοί κατάφεραν να μεταφέρουν για πρώτη φορά σπόρους καφέ στις αποικίες τους στην Ινδονησία, βάζοντας το θεμέλιο για την διάδοση του καφέ στην Ασία και, μέσω αυτής, στην Λατινική Αμερική.
Η ιστορία του καφέ φυσικά δεν σταματά εδώ. Μέχρι να φτάσουμε στην σημερινή πραγματικότητα, ο καφές πέρασε από πολλά, πολλά στάδια – αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία!
