Moka Pot: μια εμβληματική Ιταλική συσκευή καφέ

Η συσκευή που άλλαξε την πορεία του καφέ.

Για πολλούς, ήταν η πρώτη τους επαφή με έναν καφέ διαφορετικό από τον καφέ φίλτρου, τον ελληνικό ή τον φραπέ, σε μια εποχή που οι οικιακές μηχανές εσπρέσο κάθε άλλο παρά συνηθισμένες ήταν. Το «μπρίκι εσπρέσο» ή αλλιώς «moka pot», είναι εύκολο στη χρήση, εξαιρετικά κομψό και παράγει πολύ γευστικό καφέ, που μοιάζει με εσπρέσο, χωρίς να είναι. Παρόλη την διάδοση των εσπρεσομηχανών, το Moka Pot έχει αποκτήσει φανατικούς οπαδούς κι ένα σχεδόν cult following ανάμεσα στους φίλους του καφέ, εξαιτίας της πρακτικότητας και της ευκολίας του, του όμορφου σχεδιασμού του, αλλά και των δυνατοτήτων που προσφέρει για πειραματισμό και επεμβάσεις στη διαδικασία της εκχύλισης.

Η ιστορία και η καταγωγή του Moka Pot

Το Moka Pot έχεις τις ρίζες του στην Ιταλία του μεσοπολέμου, αφού εφευρέθηκε το 1933 από τον Ιταλό μηχανικό Alfonso Bialetti. O Alfonso Bialetti, αναζητώντας έναν γρήγορο κι εύκολο τρόπο για να ετοιμάζει καφέ στο σπίτι, και όντας έμπειρος μεταλλοτεχνίτης, κατέληξε στα σχέδια της εμβληματικής συσκευής, χρησιμοποιώντας δύο πρωτοποριακά - για την εποχή - υλικά, το αλουμίνιο και τον βακελίτη. Ονόμασε την νέα συσκευή «Μoka» από το ομώνυμο λιμάνι της Υεμένης, το οποίο παλαιότερα αποτελούσε το κέντρο του παγκοσμίου εμπορίου του καφέ.

Ο ιδίατερος σχεδιασμός του Moka Pot το έχει καταστήσει όχι μόνο εμβληματικό για την Ιταλική κουλτούρα του καφέ, μα και για τα δεδομένα του βιομηχανικού σχεδιασμού γενικά. Δείγμα της αγάπης των Ιταλών για το συγκεκριμένο μπρίκι είναι πως το αποκαλούν απλά «Il Caffetiera», αλλά και το γεγονός πως δεν λείπει σχεδόν από καμία Ιταλική κουζίνα.  Το σχέδιο του θεωρείται πρωτοποριακό όσο και κλασικό, με αποτέλεσμα το Moka Pot να αποτελεί έκθεμα σε πολλά μουσεία που έχουν ως αντικείμενο το design και τον βιομηχανικό σχεδιασμό.

Πως λειτουργεί το Moka Pot;

Το μπρίκι εσπρέσο αποτελείται από τρία μέρη: τον θάλαμο του νερού, το φίλτρο στο οποίο τοποθετείται ο αλεσμένος καφές και το επάνω μέρος, στο οποίο συγκεντρώνεται ο εκχυλισμένος καφές. Αφού τοποθετήσουμε αλεσμένο καφέ στο φίλτρο, γεμίζουμε το θάλαμο με νερό και τοποθετούμε το μπρίκι σε μια πηγή θερμότητας, η οποία μπορεί να είναι είτε γκαζάκι είτε μάτι κουζίνας. Ο ατμός που παράγεται ανεβαίνει προς τα πάνω μέσα από ένα μικρό σωληνάκι, περνά μέσα από τους κόκκους του καφέ και ο εκχυλισμένος καφέ συγκεντρώνεται στο επάνω μέρος του μπρικιού, το οποίο διαθέτει ειδικά στόμιο για το εύκολο σερβίρισμα του καφέ.

Ανάλογα με το μοντέλο και την εταιρεία που το παράγει, μπορεί να υπάρχουν μικροδιαφοροποιήσεις στον σχεδιασμό, που ωστόσο δεν επηρεάζουν τις βασικές λειτουργίες του μπρικιού. Το κυριότερο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί ορισμένα moka pots από κάποια άλλα είναι η βαλβίδα πίεσης, που λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και μια χύτρα ταχύτητος και επιτρέπει την δημιουργία πίεσης στο εσωτερικό του μπρικιού.  

Ποιος καφές είναι κατάλληλος για το Moka Pot;

Δεν υπάρχουν περιορισμοί σχετικά τε τον καφέ που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σε ένα Moka Pot. Οποιοσδήποτε χαρμάνι, ανεξάρτητα από την έντασή του, τη σύσταση του ή το βαθμό καβουρδίσματος του, μπορεί να δώσει αξιόλογα αποτελέσματα σε ένα μπρίκι εσπρέσο. Αυτό που έχει σημασία είναι ο βαθμός άλεσης, καθώς οι γνώστες συμβουλεύουν ότι ο καφές πρέπει να είναι ελάχιστα πιο χοντροκομμένος από την αντίστοιχη άλεση για εσπρέσο, προκειμένου να λάβουμε τα βέλτιστα αποτελέσματα από το μπρίκι μας. Σε γενικές γραμμές, επιλέγουμε τον καφέ που θα χρησιμοποιήσουμε ανάλογα με τις ιδιότητες που θέλουμε να έχει το φλυτζάνι μας (ένα πλούσιο σε robusta χαρμάνι θα βοηθήσει στη δημιουργία καλύτερης κρέμας).

Moka Pot: η συσκευή που άλλαξε την πορεία του καφέ.

Ο δαιμόνιος Alfono Bialleti, αντιλαμβανόμενος ότι έχει στα χέρια του ένα θησαυρό, τον εκμεταλλεύτηκε κατάλληλα. Βάφτισε τη μηχανή του με μια λέξη ταυτισμένη με τον καφέ, και δημιούργησε τη μασκό του, τον "μυστακοφόρο άντρα", εμπνευσμένο κατά πάσα πιθανότητα από την ίδια τη μορφή του. Η μικρή του μεταλλουργική εταιρεία μεταμορφώθηκε σε έναν παγκόσμιο κολοσσό, που άλλαξε την ιστορία του καφέ: η διάδοση της κατ' οίκον απόλαυσης του καφέ, οφείλεται, μεταξύ άλλων, στη δημοφιλία που γνώρισε το Moka Pot. Οι απλές, οικιακιές μηχανές espresso ή σημερινή ευκολία που προσφέρουν οι κάψουλες καφέ, ίσως να μην είχαν γνωρίσει τέτοια διάδοση, αν δεν είχε ανοίξει το δρόμο η εφεύρεση του Alfonso.

Την επόμενη φορά που θα πιείτε ένα καφεδάκι από ένα "μπρίκι espresso", θα γνωρίζετε πως κρατάτε στα χέρια σας ένα κομμάτι από την ιστορία του καφέ!